การนอนไม่หลับ (Insomnia) ไม่ใช่โรค แต่เป็นความผิดปกติในการนอน ทำให้นอนยาก ไม่ง่วงเมื่อถึงเวลานอน นอนหลับไม่สนิท นอนแล้วตื่นกลางดึก ตื่นแล้วกลับไปนอนไม่ได้อีก หรือแม้จะรู้สึก อ่อนเพลียเพียงใดก็ไม่สามารถนอนหลับได้ ซึ่งส่งผลต่อการพัฒนาศักยภาพสมอง การจัดระเบียบความทรงจำรวมถึงซ่อมแซมส่วนที่สึกหรอของร่างกาย
คนที่มีปัญหานอนไม่หลับ อายุที่มากขึ้น การผลิตเมลาโทนินในร่างกายลดลง มักพบในผู้หญิงมากกว่าผู้ชาย ถึง 2 ใน 3 ผู้ที่ทำงานไม่เป็นเวลา, ผู้ที่มีความเครียด เป็นต้น
การนอนไม่หลับมีได้หลายรูปแบบ เช่น เข้านอนแล้วหลับยากพลิกไปมา หลับๆตื่นๆ หลับไม่สนิท นอนหลับแล้วตื่นเร็วเกินไป ตื่นกลางดึกแล้วไม่สามารถหลับต่อได้ ตื่นนอนมาตอนเช้าไม่สดชื่น การนอนไม่หลับ อาจเป็นแบบชั่วคราว ที่สามารถหายได้เองถ้าสามารถขจัดหรือปรับเปลี่ยนสาเหตุได้ หรือแบบเรื้อรัง จนเป็นโรคนอน ไม่หลับ (Insomnia disorder) การนอนไม่หลับเกิดได้จากหลายสาเหตุ เช่น มีพฤติกรรมไม่ส่งเสริมการนอนเช่น การทำงาน หรือใช้อุปกรณ์ คอมพิวเตอร์ ช่วงเวลาที่ควรนอน ความวิตกกังวล โรคอารมณ์ซึมเศร้า โรคทางอายุรกรรม การใช้สารยาบางชนิดที่กระตุ้นสมอง เช่น คาเฟอีน ยาลดน้ำหนักบางประเภท การดื่มชาหรือกาแฟ เป็นต้น